چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است
فانا: سال ۱۳۹۹ به واقع یک از سختترین دورانها در تاریخ صنایع دارویی ایران بوده است چرا که مشکلات خارجی نظیر تحریمها از یکسو و مسائل و کمبودهای داخلی مانند نحوه تخصیص ارز از سوی دیگر، شرایط اقتصادی و اجتماعی بسیار دشواری را پیشروی همه صنایع تولیدی کشور از جمله صنایع داروسازی گذاشته است. در چنین شرایطی است که سندیکاها و تشکلهایی مانند اتاق بازرگانی میتوانند با ارائه اطلاعات درست و تحلیلهایی دقیق در راه شناخت و درک بهتر مشکلات صنایع دارویی کشور به تصمیمسازان این عرصه به بهترین نحوه ممکن کمک کنند.
در اینجا میتوان به چند نکته کلیدی که صنایع داروسازی را از دیگر صنایع تولیدی متمایز میسازد، اشاره کرد:
براساس اصول بهینه مدیریت کیفیت در صنایع دارویی لازم است که جهت تولید و عرضه یک محصول، مواد اولیه دارویی (موثره و جانبی) از منابع معتبر و تائید شده توسط مراجع ذیصلاح تامین شوند که عمده این منابع نیز از نوع خارجی و بسیار محدود است. برای مثال به دلیل تنوع مولکولها و محصولات دارویی، یک تولیدکننده برای اینکه بتواند تعداد ۱۰۰ فرآورده نهایی خود را به بازار عرضه کند، لازم است تا به نحوی برنامهریزی کند که بتواند بطور مثال از بین ۱۰۰۰ ماده مختلف با منابع محدود و خاص، مواد موردنیازش را حداقل برای یک سال تامین کند که البته خود پروسهای به شدت سخت و دقیق بوده و فقدان هر کدام از مواد دارویی فوق میتواند به کمبودی اساسی در بازار دارویی کشور منتهی شود. از طرفی برخلاف بسیاری از صنایع تولیدی دیگر، منابع معتبر مواد اولیه برای صنعت داروسازی کشور به راحتی قابل جایگزینی نیست. سازمان غذا و دارو جهت ثبت و عرضه فرآوردههای دارویی، رویکردهایی بسیار سختگیرانه دارد که اتفاقا بسیار ضروری نیز به نظر میرسد و طی آن گواهیها و مستندات یکسانی نیاز است که کیفیت مواد اولیه جایگزین و داروهای ساخته شده از آنها را همچون منابع قبلی مورد تائید قرار دهد. از اینروست که اگر در روابط تجاری یا بانکی ایران با دنیا چالشی ایجاد شود، تهیه مواد اولیه برای بسیاری از محصولات دارویی با مشکلات گوناگونی روبرو خواهد شد. با توجه به موارد ذکر شده و همچنین استمرار تحریمهای گوناگون اقتصادی در طول ۳۰ سال گذشته، میتوان عملکرد صنایع دارویی ایران را در طی این سالها ستودنی و بیبدیل ارزیابی کرد.
از سویی دیگر، صنایع دارویی مانند هر صنعت تولیدی نیاز به بازسازی، توسعه و بهینهسازی همه جانبه دارد. توسعه سختافزاری و نرمافزاری صنایع داروسازی کاری بسیار مشکل و طاقتفرسا و در عین حال زمانبر است و اگر به هر دلیلی از جمله دلایل مختلف اقتصادی، یک پروژه عمرانی و توسعهای متوقف و یا با توجه به شرایط موجود دیگر صرفه اقتصادی نداشته باشد، چرخ توسعه صنعت متوقف خواهد شد که پروژههای نیمهکاره یا بدون بهرهوری موجود در حال حاضر شاهد این مدعاست. از دلایل اصلی این موضوع میتوان از یکسو به یارانهای بودن واردات داروهای خارجی و و از سوی دیگر به بییارانه بودن و کنترل وسواسگونه قیمت محصولات دارویی تولید داخل اشاره کرد و چه پسندیده است که در سال جهش تولید با درک و فهم این ضربالمثل قدیمی که “چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است”، ارز یارانهای کمیاب و ارزشمند را در خانه و در صنعت داروسازی کشور هزینه کنیم و همچنین با اصلاح قیمتهای محصولات دارویی تولید داخل، دوباره رونق را به کسبوکار صنعت داروسازی برگردانیم و آینده صنعت بهروز و متحول شده داروسازی را فدای ثبات قیمت و منافع کوتاهمدت کنونی نکنیم.
در انتها تاکید میشود که علیرغم تمام مشکلات موجود و موارد ذکر شده، کلیت صنایع دارویی کشور افتخار دارد که با بیش از ۱۰۰۰ مولکول و محصول نهایی در خدمت آحاد جامعه ایرانی بوده و بسیاری از بیماران ایرانی از خدمات دارویی ارائه شده توسط این صنعت رضایت خاطر دارند.
این عملکرد شایسته علاوه بر اینکه مسئولیت تولیدکنندگان در ارائه محصولات کیفی و قابل رقابت با نمونه خارجی را افزایش داده، انتظار بهحقی را نیز در مشتریان محصولات دارویی ساخت ایران ایجاد کرده است که در سایه حمایت از تولید داخل، کیفیت و کمیت داروهای تولیدی روزبهروز بهتر و بیشتر از قبل شود. به امید پروردگار رسیدن به چنین جایگاهی با تلاشهای تصمیمسازان عرصه داروسازی ایران و اصلاح اساسی امور حکمرانی سیستم دارویی کشور که همانا اصلاح قیمت و نظارت همه جانبه بر امور کیفی و GMP سازندگان دارو است، امری دستیافتنی خواهد بود.
دکتر علی مهرآمیزی
مدیرعامل شرکت داروسازی تهران شیمی