مالتیپل اسکلروزیس که به صورت مخفف ام ‌­اس (MS) نامیده می‌شود یک نوع بیماری خود­ایمنی التهابی است که طی آن سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ بافت عصبی (میلین) در مغز و نخاع حمله کرده و موجب اختلال در ارتباط بین مغز و سایر نقاط بدن می‌شود. در نهایت، این بیماری می‌تواند باعث آسیب دائمی یا زوال اعصاب شود.

علائم و نشانه­های ام­ اس

اولین علائم MS اغلب بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی شروع می­شود. علائم و نشانه‌های MS ممکن است از فردی به فرد دیگر و در طول دوره بیماری بسیار متفاوت باشد که به میزان و محل آسیب عصبی بستگی دارد:

علائم حرکتی:

• بی حسی یا ضعف عضلانی در یک یا چند اندام که معمولاً در یک طرف بدن و در یک زمان رخ می­دهد.
• علامت لرمیت (Lhermitte’s sign) یا احساس برق‌گرفتگی در عضلات گردن، کمر، دست و پا.
• اشکال در راه رفتن و حفظ تعادل.

مشکلات بینایی:

• از دست دادن جزئی یا کامل بینایی
• احساس درد در حین حرکت چشم
• دوبینی طولانی‌مدت
• تاری دید

سایر علائم:

• لکنت زبان
• خستگی
• سرگیجه
• گز­گز شدن یا درد در قسمت­هایی از بدن
• اختلال در عملکرد جنسی
• مشکلات روده و مثانه
• ناتوانی در تمرکز و ضعف حافظه

دوره­های بیماری ام ­اس

بیماری MS بر اساس دوره بیماری و علائم و شدت آن به انواع مختلف تقسیم می‌شود:

• عودکننده – فروکش‌کننده

شایع‌ترین نوع MS نوع عودکننده – فروکش‌کننده است. بیمار معمولاً علائم جدید یا حملاتی را در دوره عود بیماری تجربه می­کند، به­صورتی‌که وضعیت به طور قابل توجهی بدتر می­شود و سپس به دنبال این عودها، یک دوره بهبودی با کاهش علائم آغاز می‌شود که می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.

• پیشرونده اولیه

برخی از مبتلایان به این بیماری یک شروع تدریجی همراه با پیشرفت مداوم علائم و نشانه‌ها را تجربه می‌کنند که این نوع با نام ام اس پیشرونده اولیه شناخته می‌شود.

• پیشرونده ثانویه

حداقل نیمی از بیمارانی که ام اس عودکننده – فروکش‌کننده دارند، طی ۱۰ تا ۲۰ سال پس از شروع بیماری در نهایت دچار پیشرفت ثابت علائم می‌شوند که با نام ام اس پیشرونده ثانویه شناخته می‌شود.

علت و عوامل خطرساز ام ‌اس

علت قاطع و مشخصی برای بروز بیماری MS در حال حاضر وجود ندارد؛ اما از آن به عنوان یک بیماری خود ایمنی یاد می‌شود که طی آن سیستم ایمنی بدن به غلاف محافظ (میلین) بافت عصبی حمله کرده و موجب اختلال در ارتباط بین قسمت‌های مختلف سیستم عصبی در بدن می‌شود.

دانشمندان معتقدند که MS توسط ترکیبی از عوامل ایجاد می­شود؛ از مهم‌ترین عوامل خطرساز آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سن
• نژاد
• جنسیت
• سابقه خانوادگی
• مصرف دخانیات
• کمبود ویتامین D
• منطقه جغرافیایی تولد و زندگی
• آلودگی به بعضی از میکروب‌ها و ویروس‌ها
• استرس و خستگی بیش از حد جسمی و روحی

برای شناسایی علت دقیق این بیماری، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه­های مختلفی صورت گرفته است و همچنان ادامه دارد. درک علمی درست از بیماری، روند یافتن راه­های موثر درمان و یا حتی پیشگیری از بروز آن را افزایش می­دهد.

تشخیص بیماری ام ­اس

تشخیص MS می­تواند بسیار سخت باشد، زیرا علائم آن ممکن است با بسیاری از اختلالات عصبی دیگر یکسان باشد و هیچ آزمایش ویژه‌ای هم برای تشخیص آن وجود ندارد. تشخیص ام­ اس اغلب بر اساس رد تشخیص­های دیگر است که به آنها تشخیص­های افتراقی گفته می­شود.

پزشک مغز و اعصاب احتمالاً با یک معاینه کامل و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار شروع می­کند. پزشک ممکن است برای بررسی کامل موارد زیر را توصیه کند:

• آزمایش خون برای رد بیماری­هایی با علائم مشابه؛ مانند بیماری لایم (Lyme disease)  و ایدز.
• ارزیابی تعادل، هماهنگی اندام‌ها، عملکرد ذهنی و وضعیت بینایی جهت بررسی نحوه عملکرد سیستم اعصاب.
• تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی (CSF)؛ افراد مبتلا به MS معمولا پروتئین­های خاصی در CSF خود دارند.
• تصویربرداری MRI که می­تواند ضایعات  MSدر مغز و نخاع بیمار را نشان دهد.
• تست­های تحریکی که سیگنال­های الکتریکی ارسال شده از سوی مغز در پاسخ به محرک­ها را ثبت و اندازه­گیری می­کند.

درمان بیماری ام­اس

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای MS وجود ندارد، اما به کمک بعضی از داروها و روش‌های درمانی جدید می­توان آن را کنترل کرد تا بیمار احساس بهتری داشته باشد.

درمان‌های دارویی:

در سال‌های اخیر در زمینه درمان‌های دارویی MS پیشرفت‌های چشمگیری رخ داده است. هم‌اینک طیف گسترده­ای از داروها در دسترس هستند که می­توانند تعداد حملات و یا شدت علائم را کاهش دهند. پزشک با تجویز این داروها می­تواند روند پیشرفت بیماری را آهسته کرده و به بیمار در مدیریت استرس ناشی از بیماری کمک کند.

درمان‌های غیردارویی:

• تمرینات فیزیوتراپی برای حفظ قدرت اندام‌ها و تعادل بیمار و همچنین مدیریت خستگی و درد.
• استفاده از یک کاردرمانگر برای آموزش روش‌های جدید متناسب با بیماری برای آسان‌سازی انجام وظایف روزانه.
• مراقبت از سلامت روح و روان و در صورت نیاز کمک خواستن از خانواده، دوستان و یا یک مشاور خبره.
• استراحت و خواب کافی.
• استفاده از عصا، واکر یا بریس برای بیمارانی که در راه‌ رفتن مشکل دارند.
• پرهیز از قرارگیری در معرض گرما. علائم MS اغلب در اثر گرما شدیدتر می­شود.
• استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل. به عنوان مثال برخی تحقیقات حاکی از آن است که ویتامین D برای این بیماران فواید بالقوه‌ای به همراه دارد.

با تمام این تفاسیر و با توجه به روند طولانی‌مدت درمان MS، اگرچه این بیماری می‌تواند تا حدودی توانایی شما در داشتن یک زندگی طبیعی را محدود کند اما قطعاً پایان راه نخواهد بود.

سلامتی شما آرزوی ماست

منابع:

1. https://www.ms.org.au/what-is-multiple-sclerosis/understanding-multiple-sclerosis.aspx
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/multiple-sclerosis/symptoms-causes/syc-20350269
3. https://www.webmd.com/multiple-sclerosis/guide/what-is-multiple-sclerosis
4. https://www.nationalmssociety.org/What-is-MS/What-Causes-MS