زخم معده چیست؛ علل، علائم و روش‌های درمان
زخم گوارشی یا اولسر پپتیک چیست؟
زخم گوارشی یا اولسر پپتیک، به زخم‌هایی اطلاق می‌شود که در جداره‌ی داخلی معده (زخم معده) و یا بخش ابتدایی روده باریک (زخم دوازدهه یا اثنی عشر) ایجاد می‌شوند.
ابتلا به زخم‌های گوارشی در هر سنی امکان‌پذیر است؛ اما افزایش سن یکی از ریسک فاکتورهای مهم این بیماری محسوب می‌شود.
عوامل بروز زخم‌های گوارشی
بیشترین عامل ایجادکننده این زخم‌ها، اثر تخریبی اسیدهای گوارشی بر روی جداره‌ی داخلی لوله گوارش است. در نتیجه هر عاملی که میزان ترشح اسید معده را افزایش دهد و یا بافت پوشاننده لوله‌گوارشی را تضعیف کند، می‌تواند ایجاد زخم گوارشی در معده و یا دوازدهه را تسریع کند. عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری و همچنین استفاده مفرط و طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن از مهم‌ترین عوامل ابتلا به زخم‌های گوارشی هستند.
سایر عوامل عبارتند از : استرس، تغذیه نامناسب، داشتن زمینه ارثی، استعمال دخانیات و مصرف الکل.
علائم ابتلا به زخم‌های گوارشی
علائم ابتلا به زخم معده به شدت و نوع زخم بستگی دارد. شایع‌ترین علامت آن احساس سوزش و درد در ناحیه میانی شکم (فاصله بین ناف و پستان‌ها) است.
معمولاً درد ناشی از این مشکل در هنگام خالی بودن معده شدیدتر است و می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت به طول بینجامد. از سایر علائم معمول زخم معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوزش سر دل
- حالت تهوع یا استفراغ
- نفخ شکم
- احساس سیری کاذب بعد از صرف مقدار کمی غذا
- کاهش وزن
- آروغ زدن
در صورت پیشرفت بیماری ممکن است معده و روده خونریزی کنند و باعث تشدید علائم شوند. علائمی مانند:
- مدفوع تیره و سیاه‌رنگ
- سرگیجه
- سختی به هنگام تنفس
- احساس خستگی بی‌دلیل
- رنگ‌پریدگی پوست
- استفراغ خونی
- دل‌درد شدید
همچنین ابتلا به این بیماری ریسک گرفتگی و انسداد روده را افزایش می‌دهد که می‌تواند احساس سیری کاذب، نفخ، سوء‌هاضمه، تهوع، استفراغ، دل درد و کاهش وزن را به دنبال داشته باشد.
درمان زخم‌های گوارشی
درمان زخم‌های گوارشی به عامل و محل بروز آن‌ها بستگی دارد، اما در اکثر موارد این زخم‌ها با مصرف داروی مناسب درمان می‌شوند.
افراد مبتلا به زخم معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری، اغلب با دریافت رژیم‌های ۳ دارویی و یا بیشتر در طول دو هفته درمان می‌شوند. این رژیم‌ها به‌طور معمول شامل داروهای زیر هستند:
- داروهای کاهنده اسید معده
- آنتی‌بیوتیک‌ها
برخی از بیماران باید داروهای کاهنده اسید معده را برای یک دوره طولانی‌تر و برخی دیگر حتی برای تمام عمر مصرف کنند. بسیار مهم است که داروها را درست و طبق دستور پزشک مصرف کنید و در صورت مشاهده هرگونه عوارض جانبی، بلافاصله پزشک خود را مطلع سازید.
در برخی مواقع ممکن است به علت شدت زخم‌های گوارشی، انجام عمل جراحی ضرورت داشته باشد.
همچنین پس از تکمیل درمان دارویی، ممکن است انجام آزمایش‌های تشخیصی و یا آندوسکوپی برای بررسی میزان بهبود زخم ضروری باشد.
اقدامات شخصی جهت بهبود و پیشگیری از عود مجدد زخم‌های گوارشی
پیروی از رژیم غذایی مناسب جهت درمان زخم معده
- مصرف غذا به‌مقدار مناسب (وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کمتر).
- جلوگیری از گرسنگی و خالی ماندن معده برای مدت طولانی.
- خوردن آهسته وعده غذایی و خوب جویدن آن.
- مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، ویتامین‌های آ و ث (مانند میوه و سبزیجات) و غذاهای غنی از پروبیوتیک.
- کاهش و یا پرهیز کامل از خوراکی‌های تشدیدکننده زخم معده مانند غذاهای چرب، شور، تند و اسیدی، غذاهای سرخ‌شده، مرکبات و نوشیدنی‌های الکلی، کافئین‌دار و گازدار.
کنترل استرس
استرس می‌تواند منجر به تشدید علائم شود که باید با روش‌های مختلف آن را کنترل کرد و حتی در صورت نیاز و تشخیص پزشک متخصص از داروهای مناسب برای کنترل استرس استفاده کرد.
پرهیز از مصرف بی‌رویه و نابجای مسکن‌های NSAIDs
درصورتی‌که مصرف مُسکن و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و دیکلوفناک ضرورت ندارد، از مصرف طولانی‌مدت آن‌ها خودداری نمایید و در صورت نیاز به مصرف این داروها برای کاهش علائم گوارشی، آن‌ها را همراه با وعده‌های غذایی مصرف کنید.
پرهیز از کشیدن سیگار
کشیدن سیگار می‌تواند پوشش مخاطی معده شما را تحریک کرده و باعث فرسایش آن شود. در نتیجه با افزایش میزان ترشح اسید معده خطر ابتلا به زخم معده نیز افزایش می‌یابد.
پیشگیری از ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری
نحوه انتشار این عامل عفونی به درستی مشخص نیست اما شواهدی وجود دارد که نشان‌دهنده انتقال این باکتری از راه آب، غذا و انسان به انسان است. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای محافظت خود در برابر ابتلا به عوامل عفونی مانند هلیکوباکتر پیلوری توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:
- قبل از خوردن و آشامیدن، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- غذاها را به صورت کاملاً پخته شده میل نمایید.
- از ظروف مشترک به هنگام خوردن و آشامیدن استفاده نکنید.
